विलोम शब्द / विपरीतार्थक शब्द For RRB Mains Exam

Image result for vilom shabd

शब्दों के अपने निश्चित अर्थ होते हैं – उन अर्थों के विपरीत अर्थ देनेवाले शब्द विपरीतार्थक शब्द कहलाते हैं । विपरीतार्थक या विपरीत अर्थ देनेवाले शब्द निम्नलिखित विधियों से बनते हैं:
1. लिंग-परिवर्तन के द्वारा : जैसे-भाई-बहन, राजा-रानी, वर-वधू, लड़का-लडकी गाय-बैल, कुत्ता-कुतिया, इत्यादि ।
2. भिन्न जातीय शब्द के द्वारा : जैसे- अधम-उत्तम, अधिकतम-न्यूनतम, अनुराग-विराग, आजाद-गुलाम, आगे-पीछे, कड़वा-मीठा, इत्यादि ।
3. उपसर्ग की सहायता से : जैसे-ईश्वर-अनीश्वर, आस्था-अनास्था, अस्वस्थ-स्वस्थ, मान-अपमान, अल्पायु-दीर्धायु, अंतर्मुखी-बहिर्मुखी, इत्यादि ।
4. उपसर्ग के समान प्रयुक्त होनेवाले शब्दों के परिवर्तन से : जैसे-गणतंत्र-राजतंत्र, अल्पसंख्यक-बहुसंख्यक, उत्तरायण-दक्षिणायण, एकतंत्र-बहुतंत्र, उदयाचल-अस्ताचल, विशालकाय-लघुकाय, इत्यादि ।
5. नज समास के पद बनाकर : जैसे-नश्वर-अनश्वर, आदि-अनादि, संभव-असंभव, आस्तिक-नास्तिक, अनाथ–सनाथ, सार्थक-निरर्थक, इत्यादि।
1अँधेराउजाला
2अतिवृष्टिअनावृष्टि
3अत्यधिकअत्यल्प
4अंतरंगबहिरी
5अंधकारप्रकाश




6अधिकतमन्यूनतम
7अंदरबाहर
8अघमउत्तम
9अंदरूनीबाहरी
10अगमसुगम

11अक्षमसक्षम
12अनभिज्ञअभिज्ञ
13अनाथसनाथ
14अगलापिछला
15अनुकूलप्रतिकूल
16अग्रजअनुज
17अनुग्रहनिग्रह, विग्रह
18अनुरक्तिविरक्ति
19अज्ञप्रज्ञ
20अनुरागविराग
21अनुलोमविलोम, प्रतिलोम
22अग्निजल
23आकर्षणविकर्षण
24अंगीकारइनकार
25अमरमर्त्य

26अघअनघ
27अमावस्यापूर्णिमा
28अचलचल
29अमृतविष
30अर्जनवर्जन
31अर्थअनर्थ
32अल्पसंख्यकबहुसंख्यक
33अतिअल्प
34अर्थअनर्थ
35अलभ्यलभ्य
36अर्थीप्रत्यर्थी
37अग्निजल
38अदोषसदोष
39अपराह्नपूर्वाह्न
40अधिकारीअनधिकारी
41अखाद्यखाद्य
42अधुनातनपुरातन
43अचरचर
44अजेयजय
45अज्ञानज्ञान
46अज्ञानीज्ञानी
47अतिवृष्टिअनावृष्टि
48अकर्मण्यकर्मण्य
49अनुरक्तविरक्त
50अनयनय
51अपकीत्तिसुकीर्ति
52अंतआदि
53अनित्यनित्य
54अपनापराया
55अलौकिकलौकिक
56अपमानसम्मान
57अप्रियप्रिय
58असाधारणसाधारण
59अपेक्षाउपेक्षा
60असभ्यसभ्य
61अपेक्षितउपेक्षित
62अमंगलमगल
63अरुचिरुचि
64अशुभशुभ
65अल्पज्ञबहुज्ञ
66अल्पायुदीर्घायु, चिरायु
67अनिच्छाइच्छा
68अनुचितउचित
69अवनतउन्नत
70असमयसुसमय
71अनवसरसुअवसर
72अश्रुहास
73अभीष्टअन्भिष्ट
74अनुपस्थितउपस्थित
75अनेकएक
76अपचयउपचय
77अंडज़पिंडज
78अंसंतुष्टसंतुष्ट
79असंतोषसंतोष
80आधारनिराघार, अनाधार
81आधुनिकप्राचीन
82आगामीविगत
83आत्मापरमात्मा
84आयतनिर्यात
85आकाशपाताल
86आकर्षणविकर्षण
87आसक्तअनासक्त, निरासक्त
88अभ्यंतरबाहूय
89आजादीगुलामी
90आरोहअवरोह
91आर्यअनार्य
92आरोहीअवरोही
93आगमनगमन
94आवश्यकअनावश्यक
95आवाहनविसर्जन
96आवृत्तअनावृत
97आध्यात्मिकआधिभौतिक
98आमऱवास
99आकुँचनप्रसारण
100आलस्यस्फूर्ति


101आदत्तप्रदत्त
102आरूढ़अनारूढ़
103आस्थाअनास्था
104आज्ञाअवज्ञा
105अतिरिक्तअनतिरिक्त
106आवकजावक
107आगतअनागत
108आतपछाया, अनातप
109आवृतअनावृत
110अकेलासाथ
111अगलापिछला
112अनृतऋत, तथ्य
113अनुरक्तविरक्त
114अपकारउपकार
115अभिमुखविमुख
116अबलासबला
117अचेतसचेत
118अत्रतत्र
119अकामसकाम
120अर्जनवर्जन
121अर्पितगृहीत
122अकर्त्तव्यकर्त्तव्य
123अधुनातनपुरातन
124अपराधीनिर्दोष, निरपराध
125अभिमाननिरभिमान
126अप्रत्यक्षप्रत्यक्ष
127अपकर्षप्रकर्ष, उत्कर्ष
128अप्रसन्नप्रसन्न
129अपव्ययमितव्यय
130अनुर्वराउर्वरा
131अपूर्णपूर्ण
132अधर्मधर्म
133अर्वाचीनप्राचीन
134आलोकअंधकार
135आयव्यय
136आमिषनिरामिष
137आस्तिकनास्तिक
138इष्टअनिष्ट
139इधरउधर
140उत्तरायणदक्षिणायन
141इहलोकपरलोक
142उत्तमअधम
143इकट्टाअलग
144उपचारअपचार
145इच्छाअनिच्छा
146उर्वरऊसर
147इतिअथ
148उन्नयनअवनयन
149इंसाफगैंर-इंसाफ
150उपयुक्तअनुपयुक्त
151इकहरादुहरा
152ईदमुहरंम
153उपयोगीअनुपयोगी
154उष्णशीत, शीतल
155इश्वरअनीश्वर, जीव
156ईमानदारबेईमान
157उदासप्रसन्न, प्रफुल्ल
158उचितअनुचित
159उदितअस्त
160उच्चनिम्न
161उषासंध्या
162उत्कर्षअपकर्ष
163उपजीव्यउपजीवी
164उतीर्णअनुत्तीर्ण
165उपकारकअपकारक
166उरुकृष्टनिकृष्ट
167उतारचढाव
168उत्थानपतन
169उदीचीप्रतीची
170उत्साहनिरुत्साह, अनुत्साह
171उपजाऊबंजर
172उदयअस्त
173उपार्जितस्वयंप्राप्त
174उत्पतननिपतन, अवतरण
175उदात्तअनुदात्त
176उदारअनुदार, कृपण
177ऊँचनीच
178उद्यमनिरुद्यम
179ऊँचानीचा
180उधारनकद
181ऊसरउपजाऊ
182उद्धतविनीत
183ऊर्ध्वमुखअधोमुख
184उन्नतिअवनति
185ऊपरनीचे
186उन्मुखविमुख
187ऋणात्मकधनात्मक
188उन्मुलनमुलन
189एकअनेक
190उपकारअपकार
191एकताअनेकता
192उपयोगदुरुपयोग
193एड़ीचोटी
194उपर्सगप्रत्यय
195एकमुखीबहुमुखी
196उपस्थितअनुपस्थित
197एकतंत्रबहुतंत्र
198उपस्थितिअनुपस्थिति
199उतरदक्षिण
200एकेश्वरवादबहुदेववाद


201ऐहिकपारलौकिक
202ऐक्यअनैक्य
203ऋजुकुटिल, वक्र
204ऐतिहासिकअनैतिहासिक
205ऐश्वर्यअनैश्वर्य
206औचित्यअनौचित्य
207औद्धत्यअनौद्धत्य
208औदार्यअनौदार्य
209अंतरसतत
210औपचारिकअनौपचारिक
211औदत्यअनौदात्य
212कड़वामीठा
213कटुमघु
214कठिनसरल, सहज
215कीर्तिअपकीर्ति
216कृतज्ञकृतघ्न
217कृत्रिमप्राकृत
218कृष्णकंस’, शुक्ल, श्वेत
219कनिष्ठज्येष्ठ
220कपूतसपूत
221कृपणउदार, दानी, दाता
222कर्मण्यअकर्मण्य
223कर्कशक्रोमल, मधुर, सुशील
224करुणनिष्करुण, अकरुण, निष्ठुर
225कसूरवारबेकसूर
226क्रयविक्रय
227कलुषनिष्कलुष
228कुटिलसरल
229कुरूपसुरूप, सुन्दर
230कुसुमवज्र
231कोपकृपा
232कोमलकठोर
233कर्मअकर्म, निष्कर्म
234कपटीनिष्कपट
235कर्मठअकर्मण्य
236क्रियाप्रतिक्रिया
237कृशस्थूल
238क्रुद्धशांत
239कानूनीगैरकानूनी
240किनाराबीच
241कान्तकांता
242कुमार्गसुमार्ग, सन्मार्ग
243कुपुत्रसुपुत्र
244कुपुत्रीसुपुत्री
245कंटकनिष्कंटक
246कड़ामुलायम, नरम
247कच्चापक्वा
248कमअधिक, ज्यादा
249कमीबेशी
250कामआराम, निष्कत्म
251कालागोरा
252कुत्साप्रशंसा, स्तुति
253कमजोरताकतवर
254काबिलनाकाबिल
255कुकर्मसुकर्म
256क्रोधीअक्रोधी, प्रस्रन्न
257क्रेताविक्रेता
258क्रयविकय
259कायरनिडर
260क्रोधक्षमा
261कठोरदयालु
262खरीदबिक्री
263खलसज्जन
264खद्यअखाद्य
265खिलनामुरझाना
266खीजनारीझना
267खंडनमंडन
268खराखोटा
269खुशीगम
270खुशनाखुश, गमगीन, दुखी
271खुलाबंद
272खोलनाबाँधना
273खुशबुबदबू
274खुशकिस्मतबदकिस्मत
275खुशनसीबबदनसीब
276गगनधरा, पृथ्वी
277गतआगत
278गणतंत्रराजतन्त्र
279गमनआगमन
280गरलसुधा, अमृत
281गरीबअमीर, धनी
282ग्रस्तमुक्त
283गहराछिछला
284ज्ञानअज्ञान
285ग्राम्यशिष्ट
286गुणदोष, अवगुण
287गुप्तप्रकट
288गुरुलघु, शिष्य
289गीलासूखा
290गृहस्थसन्यासी
291गृहीत्यागी, सन्यासी
292गेयअगेय
293गोचरअगोचर, गोतीत
294गरमीसरदी
295गौरवलाघव
296ग्राह्यत्याज्य
297ग्रस्तमुक्त
298गंभीरचंचल
299गाढापतला, तनु
300गूढ़प्रकट

Ⓒ 2019. JMS Classes Raisinghnagar
✆ 9667070111

Designed By : Satnam Gill